Rond af
Foto: Jaap Reedijk
Hoe eindig je een verhaal dat slecht afloopt?
Daar schreef Judy Lijdsman een column over.
Een Column over Kunst, voor Buitenkunst.
Ik geloof dat een goed slotakkoord een tekst of een voorstelling met terugwerkende kracht beter kan maken. Als tegen het einde alles op z’n plek valt, is dat weldadig. Zelf vind ik het lastig om iets af te ronden. Zelfs afscheid nemen na een korte koffie met een vriend is een uitdaging. Ik zal ons gesprek willen samenvatten om te laten merken dat ik alles gehoord en onthouden heb. En bij het weglopen roep ik nog ‘o en succes morgen met je afspraak’ en ‘stuur een Tikkie’ en ‘liefs aan je ouders’. Ik ben dan ook onder de indruk van Twentenaren. Die slaan als ze vertrekken met hun handen op hun dijen, zeggen daarbij luid en duidelijk ‘Vie pakt ‘t an’, staan op en gaan. Lekker helder.
Toen ik het script van mijn voorstelling bijna af had, kon ik er niet omheen. Ergens moest het stoppen. Liefst lekker helder en met een allesomvattend slotakkoord.
Alle begin is moeilijk. Maar moet je ’s proberen een verhaal dat niet goed afloopt tot een goed einde te brengen. Mijn protagonist is een astronaut, een vrouw die echt bestaan heeft. Haar leven voltrok zich zoals het zich voltrok. Haar treurige einde is een welbekend moment in de geschiedenis en het stond voor mij vast dat ik die geschiedenis niet zou gaan herschrijven. Want dat ze jong en tragisch doodging, was een van de redenen om deze ode aan haar te brengen. Dus ze sterft ook in de voorstelling.
En dan? Was dat het? Heb ik net een uur lang alles uit de kast gehaald om je met haar te laten meeleven en dan neem ik haar bruut van je af en zoek het verder lekker zelf maar uit met je avond?
Nee. Ik wil mijn publiek niet zonder hoop en zwaarmoedig het theater uit laten gaan.
Gelukkig had ik een idee voor een hoopvol einde. Er was op die historische dag een toespraak met een bemoedigende boodschap uitgesproken! De toekomst behoort toe aan de dapperen. Ja, oké, mooi. Maar mooi genoeg om mee af te sluiten? Vond ik niet.
Dit was slechts het begin van het einde.
Dus schreef ik nog een eindscène, over huilen in de ruimte. Dat dat eigenlijk niet gaat, omdat er geen zwaartekracht is om je tranen naar beneden te laten stromen. Ja mooi, heel mooi, maar wel weer een tikkeltje droef.
Toch vooruitblikken. De toekomst inkijken. Om dat sprankje hoop de zaal in te sprenkelen. En zo ontstond de epiloog: de eerste stappen van een vrouw op de maan. Dat is nog niet gebeurd, maar in deze voorstelling gebeurt het. Ja, dat is lekker. Dan kunnen we daarna opgewekt naar de bar.
Maar ik was inmiddels gehecht geraakt aan alle drie de pogingen er een einde aan te breien. Ik vond het juist mooi dat je de speler ziet zoeken naar hoe dit af te ronden.
Natuurlijk, ik weet heus, kill your darlings. Maar na het sterven van mijn hoofdpersoon wilde ik niet ook nog mijn eindes ombrengen.
Dus ze zitten er alle drie in.
Ik maakte een onewomanshow.
Over de tweede Amerikaanse vrouw in de ruimte.
Met drie eindes.
Donkerslag.
- Judy Lijdsman
___
Meer columns, verhalen en brieven lezen van Judy? Dat kan op Substack.
Columns over Kunst lees je op de website van Buitenkunst.