Liever een ingenieur dan een influencer
Ankie Hoefnagels schreef een prachtig artikel in De Limburger. Ze kwam kijken naar You’re too cute to be an astronaut in het Toon Hermans Theater (PLT) in Sittard en vond de juiste woorden om het verhaal van Judy Resnik en de voorstelling te beschouwen vanuit de recente ontwikkelingen in de bemenste ruimtevaart.
Vrouwen in de ruimte: liever een ingenieur dan een influencer
Tekst: Ankie Hoefnagels
Op 28 januari 1986 explodeerde het Amerikaanse ruimteveer Challenger, 73 seconden na lancering. De vuurbal in de strakblauwe lucht, de totale shock en het peilloze verdriet van de families en collega's van de astronauten staan in ons collectieve geheugen gegrift. Aan boord bevond zich een crew van zeven astronauten: vijf mannen en twee vrouwen. Een van hen was Judith A. Resnik.
Theatervoorstelling
In de prachtige theatervoorstelling You're too cute to be an astronaut brengt actrice Judy Lijdsman haar naamgenoot weer tot leven. Judy Resnik was een briljant elektrotechnisch ingenieur; die haar universitaire loopbaan opzegde om haar droom na te jagen: astronaut worden. Een jarenlange voorbereiding volgde, waarin ze onder meer loodzware fysieke en mentale testen onderging. Daarnaast leverde ze een waardevolle bijdrage aan de ontwikkeling van de eerste robotarm voor de ruimtevaart die ze tijdens haar missie zou gaan testen. Deze robotarm werd later onder andere ingezet om de Hubble-ruimtetelescoop te repareren.
Nog vóór haar fatale vlucht met de Challenger had Judy al een succesvolle ruimtemissie voltooid. Ze was daarmee de tweede Amerikaanse vrouw in de ruimte. Het enige onderdeel van haar opleiding dat ze echt vervelend vond? De verplichte persoptredens. Zoals dat in 1981 bij NBC-presentator Tom Brokaw, die haar vroeg: 'Als je nu gaat daten en zegt dat je astronaut bent, zegt hij dan niet: je ziet er veel te leuk uit om astronaut te zijn?' Het seksisme van de presentator laat pijnlijk zien waar vrouwen in die tijd tegen moesten opboksen.
Terwijl de Russen al in 1963 een vrouwelijke astronaut de ruimte in stuurden - Valentina Teresjkova - beperkten de Amerikanen zich tot in de jaren tachtig tot het lanceren van een vrouwelijke aap en twee spinnen. En precies Valentina, en niet Judy, wordt decennia later aangehaald als feministische rechtvaardiging voor de elf minuten durende ruimtereis van zes Amerikaanse vrouwen, onder wie zangeres Katy Perry en de verloofde van Amazon-topman Jeff Bezos. De vrouwen werden ‘crew’ genoemd, maar hadden geen enkele technische taak. Ze waren eerder handbagage. In strakblauwe pakjes werden ze gepresenteerd als heldinnen en rolmodellen voor jonge vrouwen. Hun vlucht moest bovendien een inspiratiebron zijn voor toekomstige generaties om 'de aarde te redden'. Althans, dat zeiden ze in hun geëmotioneerde praatjes na terugkeer.
Pr-stunt
Deze miljoenen kostende en zwaar vervuilende reis was natuurlijk een ordinaire pr-stunt om commerciële ruimtereizen te promoten - reizen die alleen weggelegd zijn voor de superrijken. Uit toeristisch onderzoek blijkt dat daar inderdaad veel belangstelling voor is. De voornaamste drijfveren van de 'would-be' ruimtetoeristen? Vooral extrinsieke motieven, zoals status en roem. Kunnen posten op je socials dat je als eerste in de ruimte bent getrouwd. Tja, daar kun je inderdaad mee thuiskomen.
'De kritiek op de ruimtereis van Katy & co duurt inmiddels langer dan de vlucht zelf', kopte NRC onlangs treffend. Naast de torenhoge kosten en de milieuschade wordt de deelnemers verweten dat ze niets zeggen over de zware bezuinigingen die de regering-Trump oplegt aan NASA. Een van de gevolgen daarvan is het schrappen van programma's rond diversiteit en inclusie. De NASA-webpagina waarop werd beloofd dat bij de volgende maanlanding rekening zou worden gehouden met de diversiteit van de Amerikaanse samenleving, is inmiddels offline gehaald.
Heldin
Terwijl miljardairs hun vriendinnen en popsterren de ruimte in katapulteren voor de camera, verdwijnen échte pioniers als Judy Resnik uit beeld. Wat jammer toch dat de spacefluencers Judy niet noemden als rolmodel voor jonge vrouwen. Haar lef, vakmanschap, doorzettingsvermogen maken haar tot een heldin die genoemd moet blijven worden, als inspiratiebron voor mannen, voor vrouwen, voor iedereen. Hoog tijd om de ruimtevaart terug te claimen als plek voor vakmanschap, moed en gelijkheid - en niet als speeltuin voor de elite.
Ankie Hoefnagels is lector aan Zuyd Hogeschool.